آیین نامه تاسیسات کارگاه از نظر بهداشت:
مستندات قانونی:
بند2 ماده1 قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: وظایف وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی عبارتند از:
تامین بهداشت عمومی وارتقاء سطح آن از طریق اجرای برنامه های بهداشتی خصوصا درزمینه بهداشت محیط ، مبارزه با بیماریها و بهداشت خانواده و مدارس ، آموزش بهداشت عمومی،بهداشت کار و شاغلین با تاکید بر اولویت مراقبتهای بهداشتی اولیه،به ویژه بهداشت مادر و کودکان با همکاری وهماهنگی دستگاههای ذیربط .
ماده85 قانون کار: برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی ( جهت تامین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی ( جهت جلوگیری از بیماریهای حرفه ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین میشود. برای کلیه کارگاهها،کارفرمایان،کارگران وکارآموزان الزامی است.
تبصره1 ماده 96 قانون کار: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول برنامه ریزی، کنترل، ارزشیابی وبازرسی در زمینه بهداشت کار ودرمان کارگری بوده وموظف است اقدامات لازم را در این زمینه به عمل آورد.
ماده 156 قانون کار: دستورالعملهای مربوط به تاسیسات کارگاه از نظر بهداشت محیط کار مانند غذا خوری،حمام ودستشوئی برابر آئین نامه ای خواهد بود که توسط وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی تصویب و به مرحله اجراء در خواهد آمد.
کلیات
ماده1 : کارگاه محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می کند.
تبصره 1: کلیه واحدهای یک نفره ( خویش فرما) نیز مشمول این آئین نامه خواهند بود.
تبصره 2: مجموعه کارگاههایی که در مجاورت یکدیگر وتحت پوشش یک مدیریت واحد قرار دارند مجتمع کارگاهی نامیده می شوند و در این صورت آنچه به عنوان تاسیسات بهداشتی کارگاهی و تاسیسات بهداشت عمومی کارگاه در این آئین نامه آمده است میتوانند مناسب با استانداردهای ارائه شده به طور مشترک در محل های واحدی ایجاد گردند.
تبصره 3: از نظر اجرای این دستور العمل احتیاجات بهداشتی کارگاه بر دو دسته تاسیسات بهداشتی کارگاهی و تسهیلات بهداشتی کارگاهها به شرح ذیل تعریف می گردند:
الف: تاسیسات بهداشتی کارگاه: شامل ساختمان و تاسیسات کارگاهی است که در ارتباط با تامین شرایط بهداشتی محیط کار مطرح می باشند از قبیل: ساختمان کارگاه، سیستم روشنائی، تهویه، آب، فاضلاب و زباله.
ب: تسهیلات بهداشتی کارگاه شامل کلیه تسهیلات جنبی کارگاه است که برای حفظ سلامت شاغلین و افراد وابسته به آنان در کارگاه موجود و یا دایر می گردد، از قبیل آشپزخانه،محل غذا خوری،انبار مواد غذائی، سردخانه، حمام، رختکن،تسهیلات شستشوی البسه کارگران ، دستشوئی، آبخوری، توالت، اتاق استراحت زنان، مهد کودک و شیرخوارگاه،نمازخانه و تسهیلات مربوط به ارائه خدمات بهداشتی درمانی درکارگاه،تسهیلات مربوط به ایاب وذهاب کارگران می باشد.
ماده2 : به استناد بند2 ماده1 قانون وظائف وتشکیلات وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی ومواد85، 156 ، وتبصره1 ماده96 قانون کار رعایت شرایط وضوابط مندرج در این دستورالعمل در کلیه کارگاه های کشور وبرای کلیه کارفرمایان، کارگران وکارآموزان الزامی است. وکارشناسان بهداشت حرفه ای وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی ناظر به اجرای صحیح آن می باشند.
تبصره : اظهار نظر در مواردی از قبیل مطلوب، نا مطلوب، مناسب، نامناسب، کافی، ناکافی و...بعهده کارشناش بهداشت حرفه ای وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی خواهد بود.
فصل اول: تاسیسات بهداشتی کارگاه: :
ماده3 : ساختمان کارگاه باید متناسب باوضع آب وهوای محل ساخته شده باشد.
ماده4 : ارتفاع کارگاه نباید از سه متر کمتر باشد برای هر کارگر در کارگاه باید حداقل سه متر مربع سطح منظورگردد وسطح اشغال شده به وسیله ماشین آلات یا ابزار واثاثیه مربوط به کار وفاصله آنها از هم ومسیر عبور ومرور وسائل نقلیه جزو سطح مزبور محسوب نمی شود .
ماده5: دیوار ها وسقف کارگاه طوری ساخته شود که از نفوذ عوامل زیان آور از قبیل گرما، رطوبت، سرما، صدا و غیره به داخل کارگاه وبالعکس جلوگیری کند.
ماده6 : کف کارگاه باید هموار ، بدون حفره وشکاف بوده ولغزنده نباشد و در صورت لزوم قابل شستشو باشد ودارای شیب مناسب به طرف کفشوی باشد.
ماده 7 : دیوار ها باید صاف ، بدون ترک خوردگی وبه رنگ روشن ومتناسب باشد.
ماده 8 : در کارگاه هایی که با مواد شیمیائی ویا مواد غذائی سروکار دارند ویا طبیعت کار طوری است که باعث آلودگی وروغنی شدن دیوارها می شود، دیوارها باید صاف وقابل شستشو باشند.
ماده 9 : در کارگاه باید به تناسب وسعت محل، نوع کار وشرایط اقلیمی به اندازه کافی درب وپنجره برای ورود نور و هوا موجود باشد .
ماده 10 : شیشه درب وپنجره باید بدون شکستگی بوده وهمیشه تمیز باشند.
ماده 11 : درب و پنجره ها باید مجهز به توری بوده ودرب ها دارای فنر یا درب بند پنوماتیک باشند.
ماده 12 : انباشتن کالا در جلو پنجره ممنوع می باشد.
ماده 13 : مساحت پنجره باید متناسب با مساحت کف کارگاه ونوع کار باشد.
ماده 14 : در کارگاه بایستی روشنائی کافی ( طبیعی یا مصنوعی) متناسب با نوع کار ومحل تامین شود .
ماده 15 : منابع روشنائی مصنوعی باید همواره سالم وتمیز باشند.
ماده 16 : هوای کارگاههای بدون آلودگی باید متناسب با فصل و جمعیت شاغل تهویه گردد.
ماده 17 : در کارگاههایی که آلودگی ناشی از کار وجود دارد میبایست تهویه به گونه ای صورت گیرد که تراکم آن مطابق با حد تماس شغلی باشد.
ماده 18 : وسائل سرمایشی و گرمایشی کارگاه باید دما و رطوبت محیط کار را مطابق با حد مواجهه مجاز تامین نمایند.
ماده 19 : کلیه کاگاهها به تناسب کار وتولید خود باید دارای انبار مناسب باشند.
فصل دوم: تسهیلات بهداشتی کارگاه
مبحث اول:آشپزخانه:
ماده 20 : در کارگاههایی که زمان صرف غذا بر ساعات کار منطبق باشد باید دارای آشپزخانه با شرایط و ضوابط ذیل باشند:
تبصره : کارگاههایی که دارای آشپزخانه نیستند و یا غذا در محل دیگری تهیه و طبخ می گردد موظفند جهت گرم کردن وآماده سازی وتوزیع غذا امکانات لازم مطابق با شرایط و ضوابط بهداشتی در این دستورالعمل را فراهم نمایند.
1 . موقعیت آشزخانه باید طوری باشد که از مکانهای آلوده دور بوده و مجاور سالن غذاخوری باشد و وسایل و شرایط پخت باید به گونه ای باشد که برای قسمت های مجاور آن مزاحمتی ایجاد ننماید .
2 . فضای آشپزخانه باید متناسب با تعداد کارگران آشپزخانه وحجم کار باشد تا کار تهیه و طبخ غذا به راحتی انجام گیرد.
3 . سقف آشپزخانه باید به رنگ روشن و بدون ترک خوردگی باشد .
4 . دیوارهای آشپزخانه تا زیر سقف کاشی، بدون ترک خوردگی باشد .
5 . کف آشپزخانه بدون ترک خوردگی ، صاف ، هموار، قابل شستشو و از نوع موزائیک ، سنگ وامثالهم بوده و لغزنده نباشد و دارای شیب مناسب به طرف کفشوی باشد .
6 . آشپزخانه باید دارای تهویه مناسب باشد و بر روی اجاقها ومنابع آلوده کننده ، هود مناسب نصب شود.
7 . آشپزخانه باید دارای وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسب، متناسب با فصل باشد.
8 . آشپزخانه باید دارای امکانات جنبی نظیر: انبار مواد غذایی، سرویس های بهداشتی اختصاصی ( حمام، توالت، دستشویی، رختکن) مطابق با موازین بهداشتی باشد.
9 . آشپزخانه کارگاههایی که نیاز به نگهداری مواد غذایی فاسد شدنی دارند باید دارای یخچال، فریزر و یا سردخانه متناسب با حجم کاری ومنطبق با شرایط و ضوابط بهداشتی باشد.
10 . محل شستشو و نگهداری ظروف باید درمجاورت محل پخت غذا ودرعین حال مجزا و مستقل ازآنها باشند به طوری که ظروف از یک درب یا دریچه به این محل وارد و ظروف تمیز از مسیرهای جداگانه وارد آشپزخانه و محل غذاخوری شود.
11 . ظرف شویی باید دارای شیر آب گرم و سرد مشترک و شستشو با مواد پاک کننده و آب کشی با آب گرم و سرد انجام گیرد.
12 . ظروف باید بدون ترک خوردگی، بدو.ن لب پریدگی بوده و از جنس زنگ نزن باشد، کلیه لیوان واستکان های مورد استفاده ترجیحا از جنس شیشه ای یا استیل زنگ نزن باشد.
13 . استفاده از ظروفی که ازطرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی غیرمجاز شناخته شود ممنوع است.
14 . استفاده از ظروف چوبی، ترک خورده وظروف با آلیاژ سربی در آشپزخانه ممنوع میباشد.
15 . استفاده از قندان، نمکدان و مشابه آنها بدون سرپوش ممنوع است .
16 . ابزار ووسایلی که برای پوست کندن، مخلوط کردن، خردکردن موادغذایی به کاربرده می شود نباید درز وشکاف داشته باشد تا مواد درآنها جمع نشود وفاسد نگردندو همچنین باید این وسایل به آسانی قابل جداشدن ازهم باشند تا بعداز اتمام کار شستشو وخشک شوند و فقط هنگام استفاده، مجدداً سوار شوند.
17 . پیشخوان ، جاظرفی ، کمدها، قفسه ها، گنجه ها باید قابل شستشو بوده و کف آنها حد اقل 20 سانتی متر از سطح زمین فاصله داشته باشد و از دسترس بند پایان و جوندگان به دور باشند .
18. نصب حشره کش برقی در آشپزخانه و محل غذا خوری الزامی است .
19 . سطوح و میزهای کار باید صاف و به راحتی قابل شستشو باشد . میزی که برای آماده سازی غذا مورد استفاده قرار می گیرند باید روکش مناسب ، قابل شستشو و عفونی و زنگ نزن باشند .
20 . کف آشپزخانه باید پس ازهر پخت وپز با محلول های ضد عفونی کننده شستشو گردد .
21 . آشپزخانه باید دارای روشنایی کافی باشد و شیشه پنجره ها و دربهای آن مرتباً تمیز نگهداری شوند .
22 . کلیه پنجره ها و دربها باید مجهزبه فنر یا درب بند پتو ماتیک باشند .
23 . کیفیت آب مصرفی در آشپزخانه باید مورد تایید مقامات بهداشتی باشد .
24. آشپزخانه باید دارای سیستم جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب باشد .
25 . آشپزخانه باید دارای زباله دان به تعداد وحجم مناسب باشد ودارای درب ، قابل شستشو واز جنس زنگ نزن باشند به طوریکه زباله ها به طریق بهداشتی جمع آوری و دفع گردند .
26 . کارگران آشپزخانه باید قبل از شروع به کار استحمام نمایند .
27 . هر کارگر آشپزخانه باید برای البسه و وسایل نظافت واستحمام خود در بیرون از محوطه پخت و پز قفسه داشته باشد.
28 . کارگران باید درهنگام کارملبس به روپوش سفید، کلاه سفید و پیشبند باشند.
29 . لباس کار و وسایل نظافت و استحمام باید به تعداد و مقدار کافی در اختیار کارگرآشپزخانه قرار گیرد.
30 . لباس کارگرانی که با مواد غذایی سر و کار دارند به طور اختصاصی و مجزا از لباس سایر کارگران و خارج از محوطه آشپزخانه ومحل غذا خوری باید شستشو گردد .
31 . کارگران موظفند بعد از توالت و قبل از شروع به کار دستهای خود را با آب و صابون بشویند.
32 . کلیه کارگرانی که به تهیه ، پخت و توزیع مواد غذایی سرو کار دارند باید دارای کارت بهداشتی مطابق با ضوابط وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی بوده ودر محل کارنگهداری شود.
33 . کارگران آشپزخانه باید رعایت بهداشت فردی را نموده ، ناخن ها وموهای آنان کوتاه وتمیز باشد.
34 . در موقع طبخ غذا دستگاه سوخت ونوع مواد سوختی به گونه ای باشد که احتراق به طور کامل صورت گیرد و باعث آلودگی هوا نگردد.
35 . جعبه کمک های اولیه با حداقل داروهای مورد لزوم (چسب ، تنسوپلاست ، قیچی، پنس، گاز استربل بسته بندی شده، یک ماده ضدعفونی کننده ) تهیه ودرمحل مناسب نگهداری شود.
36 . در صورت استفاده از قالب های یخ، باید قبل از مصرف با آب تمیز شستشو داد.
ماده 21 : کارفرما موظف است جهت آموزش موازین بهداشتی بهداشت کارگرانی که با مواد غذایی سرو کار دارند، هماهنگی ها وامکانات لازم را فراهم نمایند.
ماده 22 : هر گونه پخت وپز، و توزیع غذا درغبر ازمحل تعیین شده ممنوع می باشد .
ماده 23 : استعمال دخانیات برای کلیه کارکنان آشپزخانه درحین کار درمحل آشپزخانه ممنوع می باشد.
مبحث دوم : محل غذا خوری
ماده 24: کارگاه هایی که ساعات کار آنها با زمان صرف غذا منطبق باشد باید دارای محلی مستقل جهت غذاخوری مطابق با شرایط و ضوابط ذیل باشند :
1. وسعت محل غذاخوری باید متناسب با تعداد کارکنان باشد.
2. درمحل غذاخوری باید بهداشت تعداد کافی میز و صندلی برای کارگرانی که دریک موقع غذا می خورند وجود داشته باشد.
3. سقف محل غذاخوری باید صاف، بدون ترک خوردگی وبه رنگ روشن باشد.
4.دیوارها بایستی مقاوم ، صاف ، بهداشت رنگ روشن وقابل شستشو باشد .
5. کف محل غذاخوری باید قابل شستشو و دارای شیب مناسب به سمت کفشوی باشد و لغزنده نباشد.
6. میزها وصندلی ها باید از جنس مقاوم ، قابل شستشو ، بدون ترک خوردگی و درز باشند.
7. زباله دان های درب داربه تعداد کافی و درمحل های مناسب قرار داده شوند .
8. محل غذا خوری باید دارای تهویه مناسب مجهز به وسایل گرمایشی و سرمایشی ، متناسب با فصل باشد.
9. محل غذاخوری باید دارای روشنایی کافی باشد و منابع روشنایی ، پاکیزه وتمیز نگهداری شوند.
10. در مسیر ورود کارکنان به محل غذاخوری به تعداد کافی دستشویی مجهز بهداشت آب گرم ، سرد و صابون تهیه و امکانات لازم جهت خشک کردن دست و صورت فراهم گردد.
11. کارگرانی که با مواد سمی و عفونت زا سرو کار دارند باید قبل از ورود به محل غذاخوری لباس کار خود را تعویض نمایند.
12. درب و پنجره های محل غذاخوری مجهز به توری باشد ودرب های محل غذاخوری مجهز به فنریا درب بند پنوماتیک باشند .
مبحث سوم: انبار مواد غذایی
ماده 25: شرایط و ضوابط بهداشتی انبار مواد غذایی بهداشت شرح ذیل می باشد.
1. انبار مواد غذایی باید در محل مناسب احداث شود .
2. سطح وفضای انبار باید متناسب با نوع و میزان مواد مورد ذخیره باشد .
3. انبار باید دارای قفسه بندی مناسب بوده ومواد طوری چیده شوند که خطر سقوط نداشته باشند و مزاحمتی برای عبورو مرور افراد ایجاد ننماید .
4. دیوارها وسقف وکف انبار باید از مصالح مقاوم ساخته شده باشند و صاف ، بدون ترک خوردگی وقابل نظافت باشند .
5. دیوارهای جانبی انبار از سطح زمین به ارتفاع 80 سانتی متر از بتون ومصالح مقاوم ساخته شوند تا مانع ورود جوندگان به داخل انبارگردند.
6. کلیه درب ها وپنجره های انبار باید سالم ، قابل شستشو و مجهز به توری زنگ نزن باشند .
7. درب های انبار نبایستی از کف زمین فاصله داشته باشند. پایین درب بایستی به ارتفاع 20 الی 30 سانتی متر با ورق آلومینیوم مجهز گردد تا از نفوذ حیوانات موذی جلوگیری گردد.
8. درجه حرارت انباربایستی مرتباً کنترل گردیده به طوریکه در تمام فصول سال متناسب با نوع مواد مورد ذخیره بوده وازتابش مستقیم نور خورشید بر روی مواد غذایی جلوگیری گردد.
9. مواد غذایی فاسد نشدنی باید در ظروف مناسب ودرب داربه ارتفاع 15 تا 20 سانتی متر از کف انبارروی پالتها
نگهداری گردند.
10. کارگرانی که در انبار فعالیت می کنند باید مجهز به وسایل فردی مناسب بوده وکارت بهداشتی داشته باشند.
11 . از انبارنمئودن ظروف خالی و وسایل اسقاطی در داخل انبار باید احتراز شود.
12 . نظافت و گندزدایی انبار باید به طور منظم صورت گیرد.
13 . ورود افراد متفرقه به انبار مواد غذایی ممنوع میباشد.
مبحث چهارم : یخچال و سرد خانه
ماده 26: درکارگاههایی که پخت وپز انجام میشود و یا مجبور به ذخیره مواد غذایی فاسد شدنی هستند باید یخچال یا سرد خانه مطابق با شرایط ذیل وجود داشته باشد:
1. یخچال یا سرد خانه باید مجهز به دماسنج سالم بوده و درجه حرارت آنها به طور منظم و مرتب کنترل گردد.
2 . نظافت و شستشوی داخل یخچال و سردخانه باید مرتباً انجام گیرد.
3 . به منظور جلوگیری از احتمال فساد بر اثر قطع برق باید سرد خانه مجهز به برق اضطراری باشد وسیستم برق آن ایمن باشد.
4 . لاشه های گوشت باید از چنگک آویزان گردد.
5 . ازقراردادن مواد غذایی به طور مستقیم و بدون داشتن ظرف مناسب در داخل یخچال و سرد خانه جلوگیری شود.
6 . قبل از قرار دادن سبزیجات ومیوه جات در یخچال باید آنها را شستشو و ضد عفونی نمود.
7 . کارگران باید برای ورود به داخل سردخانه از کفش مخصوص سرد خانه استفاده نمایند.
8 . ورود افراد متفرقه به داخل سرد خانه ممنوع می باشد.
مبحث پنجم : حمام / دوش :
ماده 27: در کارگاههایی که که از نظر فرآیند تولید دارای آلودگی معمولی می باشند باید به ازای هر 15 نفر کارگر یک دوش آ ب گرم وسرد ودرکارگاههاییکه شاغلین آنهابا سموم ومواد عفونت زاویا مواد غذایی سروکار دارند برای یک الی 10 نفر کارگر یک دوش آب گرم وسرد وبه ازای هر 10 نفر اضافی یک دوس آب گرم و سرد دیگر در نظر گرفته شود. کارگاههای صنفی از این قاعده مثتثنی هستند.
ماده 28 : در کارگاههایی که علاوه بر کارگران مرد ، کارگران زن نیز مشغول به کار می باشد ، باید حمام / دوش جداگانه ساخته شود.
ماده 29 : شرایط وضوابط بهداشتی حمام / دوش به قرار ذیل است:
1 . کف محل دوش ها باید مقاوم ، قابل شستشو بوده و لغزنده نباشد و دارای شیب کافی به سمت کف شوی باشد.
2 . دیوارها تا سقف کاشی ، به رنگ روشن وسقف حمام باید صاف با رنگ روغنی روشن وبدون ترک خوردگی باشد.
3 . مساحت کف محل دوش نباید از 90 سانتی متر در 120 سانتی متر کمتر باشد و ارتفاع دیوارهای بین دوشها نباید از 2 متر کمتر باشد.
4 . حمام و محل دوش باید به طور مرتب تمیز وبا مواد مناسب گند زدایی گردد.
5 . محوطه حمام باید دارای هواکش متناسب با فضای آن باشد .
6 . حمام باید مجهز به سطل زباله درب دار و قابل شستشوباشد.
7 . در صورتی که برای گرم کردن آب از منابع حرارتی غیر مرکزی استفاده می شود این قبیل منابع حرارتی باید در خارج از محوطه حمام ودر محل مناسب قرار داشته باشد .
8 . برای رعایت موازین ایمنی ضروری است در داخل حمام از لامپ ایمنی با حباب شیشه ای استفاده شود و تمام کلید ها و پریز های برق باید خارج از محوطه حمام قرار داده شود.
9 . حمام ها باید دارای محلی مناسب به عنوان رختکن برای تعویض لباس باشند .
10. شستشوی هر نوع البسه در حمام ممنوع می باشد.
مبحث ششم : رختکن
ماده 30: در هر کارگاه باید اتاقی با فضای کافی ، متناسب با تعداد کارگران و قفسه های انفرادی برای تعویض لباس شخصی آنان در نظر گرفته شود .
ماده 31: در کارگاه هایی که علاوه بر کارگران مرد ، کارگران زن نیز مشغول به کار می باشد باید رختکن جداگانه ساخته شود .
ماده 32: شرایط وضوابط بهداشتی رختکن به شرح ذیل است:
1 . رختکن باید با فاصله مناسب از محل کارگاه ومحل دوشها قرار گیرد .
2 . هر قفسه باید به گونه ای ساخته شده باشد که دارای محل نگهداری مجزا برای لباس بیرون ، وسایل حفاظت فردی وکفش ایمنی باشد. قفسه ها باید دارای سقف شیب دار، قابل شستشو ودارای کرکره ثابت ورود وخروج هوا بوده و قفل داشته باشد.
3 . کف و دیوارهای اتاق رختکن باید صاف ، به رنگ روشن وتمیز باشد.
4. اتاق رختکن باید دارای نور کافی بوده وبه طور مناسب تهویه شود.
5 . وجود وسایل خشک کن برای حوله و لباسهای مرطوب در رختکن الزامی است .
6 . سطلا زباله درب دارقابل شستشو به تعداد کافی دررختکن باید در نظر گرفته شود.
7 . محل رختکن باید به طورمنظم پاکیزه وتمیز نگهداری شود .
مبحث هفتم : حوله و صابون
ماده 33 : کارفرما مکلف است برای تامین بهداشت فردی کارگران به تعداد کافی صابون در محل دستشویی ها قرارداده
و وسایل خشک کردن دست وصورت کارگران را تامین نماید.
ماده 34 : کارفرما مکلف است به منظور ایجاد تسهیلات جهت استحمام کارگران به مقدار کافی صابون وحوله اختصاصی دراختیارآنان قرار دهد .
مبحث هشتم : شستشوی البسه کار
ماده 35 : اگر در فرآیند تولید موادی مانند آزبست ،سموم ، مواد عفونت زا وامثالهم استفاده می شود در اینگونه کارگاهها باید به تعداد کافی ماشینهای لباسشویی جهت شستشوی البسه کارگران وجود داشته باشد .
مبحث نهم : توالت
ماده 36 : تعداد توالت در کارگاهها با توجه به تعداد شاغلین آنها به شرح ذیل تعیین می گردد :
برای 9 تا 1 نفرشاغل حد اقل یک توالت
برای 24 تا 10 نفرشاغل حداقل 2 توالت
برای 29 تا 25 نفر شاغل حداقل 3 توالت
برای 74 تا 50 نفر شاغل حداقل 4 توالت
برای 100 تا 75 نفر شاغل حداقل 5 توالت
و در کارگاههایی که تعداد شاغلین آنها بیش از 100 نفر است به ازای هر 30 نفر اضافی حداقل 1 توالت درنظر گرفته شود.
تبصره 1 : در کارگاههای صنفی با تعداد کارکنان کمتر از 3 نفر که کارگران با 15 دقیقه پیاده روی به توالت بهداشتی دسترسی دارند ، داشتن توالت در محل کارگاه ضروری نیست .
تبصره 2 : در کارگاههای زیر زمینی مانند معادن ، کارفرما مکلف است با درنظرگرفتن فرآیند کار ، توالت بهداشتی در نزدیک ترین قسمت به محل کار را فراهم نماید.
ماده 37 : در کارگاههایی که کارگر زن مشغول به کار است با توجه به تعداد آنها توالت جداگانه ساخته شود .
ماده 38 : شرایط و ضوابط بهداشتی توالت ها به شرح زیر است :
1 . توالت ها باید در فاصله ومحل مناسب از ساختمان کارگاه قرار داشته باشد .
2 . دیوارها تا زیر سقف کاشی ، بدون ترک خوردگی ، به رنگ روشن و قابل شستشو باشند
3 . سقف صاف ، بدون ترک خوردگی ، به رنگ روشن و قابل شستشو باشد .
4 . کف مقاوم ،صاف ، قابل شستشو و گند زدایی و ترجیحا ً از جنس موزائیک ، سنگ و امثالهم باشد .
5 . کاسه توالت باید به رنگ روشن ، صاف ، بدون ترک خوردگی و قابل شستشو و گند زدایی باشد .
6 . توالت باید مجهز به سیفون باشد .
7 . توالت باید دارای شتر گلو باشد .
8 . حداقل عرض توالت 80 سانتی متر وحداقل طول آن 1 متر باشد .
9 . توالت باید دارای شیر آب با شلنگ برداشت آب باشد .
10 . توالت باید دارای تهویه مناسب و روشنایی کافی باشد .
11 . کلیه پنجره ها باید مجهز به توری ضد زنگ باشند .
12 . درب توالت باید مجهز به پشت بند درب باشد .
13 . شستشو و ضد عفونی توالت ها باید به طورمنظم انجام گیرد .
14 . هر توالت باید مجهز به سطل زباله درب دار ، زنگ نزن وقابل شستشو باشد .
مبحث دهم : دستشویی
ماده 39 : تعداد دستشویی در کارگاهها با توجه به تعداد شاغلین آنها به شرح ذیل تعیین می گردد .
برای 15 – 1 نفر شاغل حداقل 1 دستشویی
برای 30 – 16 نفر شاغل حداقل 2 دستشویی
برای 50 – 31 نفر شاغل حداقل 3 دستشویی
برای 57 – 51 نفر شاغل حداقل 4 دستشویی
برای 100 – 76 نفر شاغل حداقل 5 دستشویی
ودر کارگاههایی که تعداد کارکنان آنها بیش از 100 نفر است باید به ازای هر 25 نفر اضافی حداقل یک دستشویی به آن اضافه شود .شرایط وضوابط بهداشتی دستشویی ها به قرار زیر است :
1 . احداث دستشویی ها با ید در مجاورت نماز خانه ، محل غذا خوری وتوالت ودر دسترس کارگران با شد .
2 . دستشویی ها باید دارای آب گرم و سرد باشند .
3 . کاسه دستشویی باید به رنگ روشن ، صاف مو قابل شستشو باشد .
4 . عرض دستشویی حداقل 60 سانتی متر وطول آن 1 متر باشد . در مواردی که دستشویی مشترک به جای دستشویی انفرادی تعبیه می شود هر 60 سانتی متر وعرض دستشویی مشترک با یک شیر جداگانه آب گرم وسرد ، معادل یک دستشویی محسوب می شود .
5 . صابون وترجیحا ً صابون مایع باید در تمام اوقات در محل دستشویی وجود داشته باشد .
6 . جهت خشک کردن دست وجود خشک کن الکتریکی یا حوله کاغذی ضروری است .
7 . دستشویی باید بدون ترک خوردگی وقابل شستشو باشد .
8 . دستشویی باید به طور مرتب شستشو و گندزدایی شود .
مبحث یازدهم : آب مصارف آشامیدنی و بهداشتی
ماده 40 : در هر کارگاه باید به ازای هر 50 کارگریک آب سرد کن وجود داشته باشد و در کارگاههای زیر 50 نفر وجود یک شیر آب خوری ضروری است . شیر آب خوری باید از نوع فواره ای و دارای سپر محافظ باشد تا آبی که از دهان کارگر باز می گردد به آن نرسد ولب کارگر نیز با آن تماس پیدا نکند. آب خوری نباید در مجاورت توالت ، دستشویی ودوش باشد و حتی المقدورنزدیک محل کار باشد .
تبصره : در کارگاههایی که شیربرداشت آب آشامیدنی بهداشتی وجود ندارد بایستی دارای مخازن بهداشتی آب بوده ولیوان انفرادی یا از لیوانهای یکبار مصرف استفاده شود .
ماده 41 : کارفرما مکلف است برای کارگرانی که در گرمای زیاد به مدت مدیدی کار می کنند با تامین مایعات لازم ، آب ونمک از دست رفته بدن آنان را جبران نماید .
ماده 42 : آب آشامیدنی و مصارف بهداشتی باید منطبق بر استانداردهای بهداشتی و مورد تایید مراجع ذیصلاح باشد.
ماده 43 : کارگاههایی که از شبکه لوله کشی آب شهر استفاده نمی نمایند باید جهت نمونه برداری و آزمایش های لازم برای اطمینان از سالم بودن آب اقدام نمایند ، مضافاً در این نوع کارگاهها استفاده از دستگاه کلر زنی برای ضد عفونی آب مصرفی به طوریکه کلر باقی مانده 5/0 – 2/0 قسمت در میلیون باشد ضروری است .
ماده 44 : در کارگاههایی که از آب چاه استفاده می نمایند ، ساخت بهره برداری و لوله کشی آب باید منطبق بر ضوابط بهداشتی باشد .
مبحث دوازدهم : مواد زائد
ماده 45 : زباله و فاضلاب اماکن عمومی کارگاهی باید طبق ضوابط بهداشتی جمع آوری و دفع گردد.
ماده 46: نسبت به پسابهای صنعتی و مواد زائد صنعتی باید طبق اصول و ضوابط بهداشتی موجود عمل شود.
مبحث سیزدهم: نماز خانه
ماده 47 : در هر کارگاه باید محلی مناسب با فضای کافی وشرایط بهداشتی برای ادای فرایض دینی کارگران وجود داشته باشد .
مبحث چهاردهم : اتاق استراحت زنان :
ماده 48 : در کارگاههایی که زنان مشغول به کار می باشند اتاقی برای استراحت زنان باید درنظر گرفته شود :
تعداد مبل نیمکتی یا تختخواب که برای کارگر زن لازم است به قرار ذیل است :
تعداد کارگر زن تعداد تختخواب
10 تا 100 نفر 1
100 تا 250 نفر 2
250 نفر و بیشتر 2 بعلاوه 1 تختخواب به ازای هر 250 نفر کارگر زن اضافی . برای هر تخت سطحی برابر 6 مترمربع بایستی دراین اتاق در نظر گرفته شود .
تبصره : درصورتی که تعداد کارگر زن از ده نفرکمتر است واتاق مخصوص استراحت زنان در کارخانه وجود ندارد، بایستی محلی را که خلوت بوده و درمحل رفت وآمد افراد نباشد برای استراحت زنان کارگر درنظر گرفته وآن را برای این منظور تجهیز نمود .
مبحث پازدهم : شیرخوارگاه و مهد کودک
ماده 49 : درمورد کارگاههایی که طبق مقررات جاری مشمول تاسیس واستفاده از شیرخوارگاه و مهد کودک هستند باید از ضوابط و مقررات مربوطه تبعیت نمایند .
مبحث شانزدهم : تاسیسات مربوط به ارائه خدمات بهداشتی درمانی
ماده 50 : کارفرما مکلف است جهت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی کارگر محل مناسبی مطابق با آئین نامه ها و دستورالعمل های مربوطه اختصاص دهد .
اینآیین نامه مشتمل بر 2 فصل ، شانزده مبحث و 50 ماده ، به استناد بند 2 ماده 1 قانون وظایف و تشکیلات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وماده 156 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تهیه ودر تاریخ 20/12/1373 به تصویب نهایی وزیر بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی رسیده و مطابق با مفاد ماده 85 و تبصره 1 ماده 96 قانون کار اجرای آن برای کلیه کارگاههای کشور و کلیه کارفرمایان ، کارگران و کارآموزان الزامی است.