دیابت چیست؟
دیابت بعلت بالا بودن مداوم قند خون ایجاد می گردد.افزایش قند خون دو علت دارد: 1- لوزالمعده توانایی تولید انسولین را ندارد یا لوزالمعده قادر نیست به میزان کافی انسولین ترشح نماید . 2- و یا سلولهای بدن نمی توانند قند خون را به خوبی مصرف کنند.
همه افراد دارای مقداری قند( گلوکز) در خون خود هستند که میزان آن بطور طبیعی در حالت ناشتا بین 70 تا110 میلی گرم درهر100 سی سی خون می باشد( نکته : بر اساس دستور العمل کشوری ؛ بین 100 تا 126 پره دیابتیک محسوب می شود). اگر میزان قند خون ناشتا حداقل در دو آزمایش بیش از 126 میلی گرم درهر100 سی سی خون باشد تشخیص دیابت مطرح می شود.
دیابت نوع 1:
در دیابت نوع 1 غده پانکراس توانایی تولید انسولین را ندارد و این ماده باید روزانه از طریق تزریق وارد بدن گردد. به این حالت دیابت وابسته به انسولین نیز گفته می شود و بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود.
دیابت نوع2:
در افراد مبتلا به دیابت نوع2 لوزالمعده هنوز قادر به تولید انسولین می باشد اما ممکن است میزان آن کافی یا مناسب نباشد و سلولهای بدن به انسولین موجود در خون پاسخ مناسب نمی دهند. دیابت نوع2 شایعترین شکل بیماری قند است.افراد مبتلا به دیابت نوع2 ٬ اغلب با رعایت رژیم غذایی و ورزش قادر به کنترل بیماری خود هستند.
گاهی اوقات برای پایین آوردن و رساندن قند خون به میزان طبیعی میتوان از قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون و یا انسولین هم استفاده نمود.درصد بالایی از مبتلایان به دیابت نوع2 اضافه وزن دارند.
علامتهای شایع دیابت:
تشنگی بیش از حد - افزایش تعداد دفعات ادرار(تکرر ادرار) - کاهش وزن - خستگی واحساس از دست رفتن انرژی - تاری دید - خشکی وخارش پوست - عفونتهای عود کننده مانند برفک٬عفونتهای دستگاه ادراری وعفونتهای پوستی - از بین رفتن حس بخشهای انتهایی اندامها یا احساس گزگز و مورمور در آنها .
درچه افرادی احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتراست؟
وجود سابقه خانوادگی دیابت - وزن بالا - سن بالای40 سال (غربالگری در سن بالای 30 سال انجام می شود) - سابقه دیابت در دوران بارداری سابقه تولد نوزاد با وزن بالا - مصرف داروهایی که سبب بروز دیابت می شوندمانند کورتن ها - فشارخون بالا - سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی .
اگر کسی یک یا چند مورد از موارد بالا را دارا ست برای معاینه و بررسی بیشتر به پزشک مراجعه نماید
درمان دیابت نوع 2
کنترل دیابت نوع2 به عوامل زیر بستگی دارد:
برنامه غذایی مناسب - ورزش منظم - کاهش وزن(درصورت وجود اضافه وزن)
اگر در طی سه ماه توسط روشهای فوق ٬قند خون به حد طبیعی نرسد٬درمان با قرص های خوراکی پایین آورنده قندخون لازم می شود.
برنامه غذایی صحیح کدام است؟
غذاهای مبتلایان به دیابت باید ویژگیهای زیر راداشته باشند:
کم چربی - حاوی مقاد یر کافی پروتئین - فاقد قندهای ساده - دارای مقاد یرزیاد فیبر و سبزیجات - ورزش
انجام فعالیتهای ورزشی منظم نقشی اساسی در کنترل و بهبود دیابت دارد.ورزش حساسیت بدن نسبت به انسولین را افزایش می دهد درنتیجه غلظت قندخون کاهش می یابد.
قدم زدن برای شروع فعالیت بدنی ورزش مناسبی است به ویژه اگر به صورت قدم زدن سریع باشد. برای اینکه ورزش بیشترین اثر را روی بدن داشته باشد، باید حداقل 3 تا 4 بار در هفته و هر بار 30 دقیقه یا بیشتر ورزش انجام شود. بهترین زمان برای ورزش 1تا 3 ساعت بعد از غذا خوردن است
داروها:
اگر میزان قندخون بالاتر از حد طبیعی باشد(هیپرگلیسمی) علاوه بر توجه به بر نامه غذایی صحیح و برنامه ورزشی منظم باید برای کنترل قند خون طبق تجویز پزشک قرص یا انسولین مصرف شود. فراموش نشود که استفاده از دارو، جایگزین دو روش قبلی کنترل دیابت نوع2 نمی شود بلکه در کنارآنها قرارمی گیرد.
کاهش قند خون (هیپو گلیسمی)
کاهش قند خون زمانی رخ می دهد که غلظت گلوکز خون به میزان قابل توجهی کمتر از حد طبیعی(60 میلی گرم در دسی لیتریا کمتر) باشد.
علائم کاهش قند خون:
احساس گرسنگی - تاری دید - رنگ پریدگی وتعریق پوست - تپش قلب – نبض سریع با لرزش لبها - ضعف و لرزش زانوها - گاهی اوقات احساس منگی، اضطراب وتحریک پذیری.
درمان کاهش قند خون:
3 تا4 حبه قند درنصف لیوان آب حل شود - یک قاشق غذا خوری عسل یا شکر - نصف لیوان آب میوه
عوارض ناشی از دیابت:
بالا بودن مداوم قند خون می تواند باعث آسیب برخی اعضای بدن شود البته با مطالعات متعدد ثابت شده است که کنترل دقیق قندخون می تواند از پیدایش یا پیشرفت این عوارض جلوگیری نماید. اعضایی که ممکن است بر اثر دیابت آسیب ببیند عبارتنداز:
چشم
قند خون بالا سبب پیدایش آسیب در شبکیه چشم ها می گردد.اگر آسیب شبکیه چشم به سرعت درمان نشود باعث کاهش قدرت دید و حتی نابینایی می گردد.
کلیه
امروزه بیماری کلیوی ناشی از دیابت از شایعترین علل نیاز به انجام دیالیز در ایران است. فشارخون بالا باعث تسریع در سرعت تخریب کلیه ها می شود.آزمایش ادرار نیز یکی از شیوه های آسان ولی مهم در ارزیابی کارکرد کلیه هاست.
قلب
در مبتلایان به دیابت به دلیل وجود اختلال در سوخت و ساز قندها و چربیها احتمال آسیب رگهای تغذیه کننده عضله قلب و سرعت پیشرفت این آسیبها ممکن است بیش از دیگر افراد جامعه باشد.آسیب رگهای فوق موجب قطع خونرسانی به عضله قلب و پیدایش دردهای سینه و در موارد شدیدتر سکته های قلبی و مغزی می شود.با رعایت نکات زیرمی توان ازایجاد این آسیبها پیشگیری کرد:
ترک سیگار(در جلوگیری از پیشرفت عوارض قلبی وعروقی بسیار مهم است) - کاهش وزن(در صورت اضافه وزن) - کاهش میزان چربی رژیم غذایی(به ویژه چربیهای اشباع شده) - انجام ورزش های منظم - نگه داشتن فشارخون درمحدوده طبیعی
پاها
آسیب رگهای خونی براثر بیماری دیابت باعث کاهش جریان خون در پاها می گردد. همچنین سبب آسیب اعصاب حسی پاها می شود در نتیجه حساسیت پاها نسبت به محرکهای دردناک یا گرما و سرما به تدریج کاهش می یابد.این دو گونه آسیب(رگها واعصاب) پاها را مستعد زخمهایی می کند که ممکن است در مراحل ابتدایی متوجه وجود آنها نشوید.
اصول مراقبت از پاها عبارتنداز:
هرروز پاهایتان را از نظر ترک های پوستی ، عفونت، تغییررنگ و تاول بررسی نمایید.
شستشوی روزانه و سپس خشک کردن پاها به ویژه لای انگشتان را فراموش نکنید.
ناخن ها را کوتاه نگه دارید (خیلی از ته کوتاه نکنید) و سعی کنید به صورت عرضی (عمود بر راستای انگشتان) ناخن را کوتاه کنید.
از پوشیدن کفش ها و جوراب های تنگ و ناراحت جداً خوداری کنید.
هرگز حتی در جاهای سر بسته پا برهنه راه نروید.
در زمستان از نزدیک کردن بیش از حد پاها به بخاری،آتش یا کرسی خوداری نمایید.
در صورت وجود هر ضایعهٔ مشکوک در پاها فوراً به پزشک مراجعه نمایید.
مرکز بهداشت شهرستان کرمانشاه - واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها
گردآوری وتنظیم :کامران سعیدی
مطالب مرتبط: درباره روز وهفته ملی دیابت
درباره بیماری دیابت
درباره دیابت از پایگاه جامع آموزش و فرهنگ‌سازی سلامت1
درباره دیابت از پایگاه جامع آموزش و فرهنگ‌سازی سلامت2