تعاریف آموزش بهداشت
1- آموزش بهداشت "تلاش می کند فاصله میان آگاهی و عمل را پر کند "Griffiths, 1972))
2- "هدف آموزش بهداشت تغییر رفتارهای زیان بخش افراد، گروه ها وجمعیت ها به رفتارهای سودبخشی است که بر سلامت کنونی و آتی آنان تاثیرمی گذارد" Simonds, 1976) ) .
3- آموزش بهداشت عبارت است از "استفاده از هرگونه ترکیبی از روش های آموزشی گوناگون به منظور تسهیل پذیرش داوطلبانه رفتارهای موثر بر سلامت"Green, et al., 1980)).
4- آموزش بهداشت فرایندی است که آگاهی، انگیزه و کمک لازم را برای در پیش گرفتن و نگهداری کارهای سالم و سبک زندگی سالم برای مردم فراهم می آورد و هوا خواه دگرگونی زیست محیطی لازم برای آسان تر رسیدن به این هدف است و آموزش و پژوهش تخصصی را در این راستا به اجرا در می آورد .
5-فرآیندی که کمک می کند مردم تشویق شوند تا سالم باشند ، تا بدانند چگونه سالم باقی بمانند ، بطور فردی یا گروهی ، آنچه را انجام دهند تا سلامتی را حفظ کنند و هرگاه احتیاج داشته باشند ، طلب کمک کنند. تعریف آموزش بهداشت ( بیانیه آلماآتا سال 1987)
6-تعریف WHO : تشویق و ترغیب مردم جهت قبول و حفظ رفتارها و اعمالی که برای ادامه زندگی سالم ضروری است و به کار بردن عقل و منطق برای استفاده از خدمات بهداشتی دردسترس
تعریف ارتقای سلامت (Health Promotion)
توانمند سازی مردم در شناخت عوامل تاثیرگذار بر سلامت فردی و اجتماعی و تصمیم گیری صحیح در انتخاب رفتارهای بهداشتی و در نتیجه رعایت شیوه زندگی سالم می باشد.
هر گونه ترکیب و ابتکار طراحی شده بهداشتی، آموزشی، اقتصادی، سیاسی، معنوی یا سازمانی که موجب تغییرات نگرش مثبت، جهت ارتقای سلامت مردم می شود
ارتقای سلامت یک تعهد است در ارتباط با کاهش نابرابری ها، اهمیت دادن و تمرکز بر پیشگیری، کمک به مردم برای تطابق و سازگاری با شرایط و موقعیت ها، خلق محیط های حمایتی برای سلامت که مردم بهتر بتواننداز خودشان مراقبت کنند(WHO)
ارتقای سلامت شامل:
• پیشگیری
• آموزش بهداشت
• محافظت از سلامت
که هر کدام نقش مهم و حیاتی در دستیابی به سلامتی افراد و جوامع دارد و مستقل از یکدیگر نیستند.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ارتباط بین پیشگیری، آموزش بهداشت و محافظت از سلامت:
راهبرد های اساسی ارتقای سلامت
حمایت همه جانبه Advocacy
توانمند سازی Empowerment
مداخله کردن Intervention
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
تعریف سواد سلامت (Health literacy):
سواد سلامت عبارتست ازتوانایی درک و هدایت اطلاعات سلامت که برای دستیابی به مراقبتهای سلامتی,افزایش دانش سلامت و شناسایی عوامل موثر برسلامت افراد و اجتماعات ضروری است. سواد سلامتی شامل توانایی خواندن و پیگیری دستورات سلامتی, ازجمله تجویزها , به دست آوردن و تفسیر اطلاعات سلامت لازم و اتخاذ رفتارهای ارتقا دهنده سلامت است.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
واژه ﻧﺎﻣﻪ خودمراقبتی
ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ:
ﺷﺎﻣﻞ اﻋﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ، آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻫﺪﻓﺪار ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﺮای ﺧﻮد، ﻓﺮزﻧﺪان و ﺧـﺎﻧﻮاده اش اﻧﺠـﺎم ﻣـی دﻫـﺪ ﺗـﺎ ﺳـﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ، از ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ، رواﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻨﺪ، ﻧﻴازﻫـﺎی ﺟـﺴﻤﻲ، رواﻧـﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺧﻮد و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮآورده ﺳﺎزد، از ﺑﻴﻤﺎری ﻫﺎ ﻳﺎ ﺣﻮادث ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی ﻛﻨﺪ، ﺑﻴﻤﺎریﻫﺎی ﻣﺰﻣﻦ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﺪ و ﻧﻴﺰ از ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده اش ﺑﻌﺪ از اﺑﺘﻼ به ﺑﻴﻤﺎری ﺣﺎد ﻳﺎ ﺗﺮﺧﻴﺺ از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن، ﺣﻔﺎظت کند
سفیرسلامت:
ﺳﻔﻴﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻀﻮی از اﻋﻀﺎی ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاراﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ 8 ﻛـﻼس ﺳـﻮاد ﺧﻮاﻧـﺪن و ﻧﻮﺷـﺘﻦ دارد و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﺣﻮزه ﺳﻼﻣﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻓﻌﺎل از ﺳﻼﻣﺖ ﺧـﻮد و اﻋـﻀﺎی ﺧـﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه را دارد.
ﺳﻔﻴﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻌﺎل:
ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻔﻴﺮ ﺳﻼﻣﺖ از ﻧﻈﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد:
ـ ﻓﻌﺎل از ﻧﻈﺮ ﻓﺮدی: ﮔﺬراﻧﺪن دوره ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﻲ و ﺗﻜﻤﻴﻞ زﻳﺞ ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﺑﺮای ﺧﻮد
ـ ﻓﻌﺎل از ﻧﻈﺮ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ: ﺗﻜﻤﻴﻞ زﻳﺞ ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﺑﺮای اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮار و اﻧﺘﻘﺎل آﻣﻮزش ﻫﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ
ـ ﻓﻌﺎل از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ: ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺷﻮراﻫﺎی ﻣﺤﻠﻲ / اﺳﺘﺎﻧﺪاری و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاری /ﺗﺸﻜﻞﻫﺎی ﻣﺮدﻣﻲ و ﮔـﺮوهﻫـﺎی ﺧﻮدﻳﺎر
ﺳﻔﻴﺮ ﺳﻼﻣﺖ اﻓﺘﺨﺎری :
ﻓﺮدی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮار ﺧﻮد ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮار ﺑﺪون ﺳﻔﻴﺮ ﺳﻼﻣﺖ را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ .
ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘﻲ/ ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ ﺣﺎﻣﻲ ﺳﻼﻣﺖ :
ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎیﺣﺎﻣﻲ ﺳﻼﻣﺖ ، ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ درﮔﻴﺮ اﻗﺪام اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ، ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ و ﻓﻌﺎل ﺑـﺮای ارﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﺧﻮد، ﻛﺎرﻛﻨﺎن، ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .
ﻣﺪارس ﺣﺎﻣﻲ ﺳﻼﻣﺖ:
ﻣﺪارس ﺣﺎﻣﻲ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺪارﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ درﮔﻴﺮ اﻗﺪام اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ، ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ و ﻓﻌﺎل ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﻮد ، داﻧﺶ آﻣﻮزان، ﻣﺮﺑﻴﺎن و اوﻟﻴﺎی ﻣﺪرﺳﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ :
ﻓﺮآﻳﻨﺪی اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ، ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ و ﻓﻌﺎل ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺖ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻂ اﺋﺘﻼﻓـﻲ از اﻋـﻀﺎی ﺳـﺎزﻣﺎن، ﻃﺮاﺣﻲ، اﺟﺮا، ﭘﺎﻳﺶ و ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ:
ﻓﺮآﻳﻨﺪی اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ، ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ و ﻓﻌﺎل ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺖﻳـﻚ ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ اﺋﺘﻼﻓـﻲ از ﺷـﻬﺮوﻧﺪان آن ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻃﺮاﺣﻲ، اﺟﺮا، ﭘﺎﻳﺶ و ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد.