تاثیر فعالیت بدنی در پیشگیری از بیماریها

 فشارخون بالا، سطح بالای کلسترول خون، مصرف ناکافی میوه و سبزی، اضافه وزن و چاقی، فعالیت بدنی ناکافی، مصرف دخانیات و الکل، مهمترین عوامل خطر زمینه ساز بیماری های غیرواگیر به شمار می روند. با گسترش روزافزون شهرنشینی، اشتغال زیاد، دوری از طبیعت، در کنار کمبود فضاها و امکانات تفریحی و ورزشی، میزان فعالیت بدنی در بین جوامع کمتر شده است. آمارها نشان می دهد که بیش از 90 درصد ایرانیان دچار کمبود فعالیت بدنی هستند و این وضعیت در بین زنان ایرانی جدی تر است.

  به هرگونه حرکات عضلات اسکلتی بدن که نیاز به انرژی دارد فعالیت بدنی می گویند.  فعالیت بدنی را بر حسب میزان انرژی مصرف شده در زمان انجام آن به دو گروه متوسط و شدید دسته بندی می کنند. فعالیت بدنی با شدت متوسط فعالیتی است که منجر به افزایش ضربان قلب و دفعات تنفس می شود ولی این افزایش به حدی نیست که مانع صحبت کردن فرد شود. بهترین تاثیرات سلامت قلب و عروق از فعالیت بدنی با شدت متوسط حداقل 30 دقیقه در روز و حداقل پنج بار در هفته، حاصل ميشود. فعالیت بدنی شدید، فعالیتی است که در حین انجام آن، فرد به علت افزایش تعداد دفعات تنفس و نفس نفس زدن نمی تواند به راحتی صحبت کند. سه بار در هفته و هر بار حداقل 25 دقیقه (مجموعا 75 دقیقه در هفته)  فعالیت بدنی شدید هم بهترین تاثیر را بر سلامت دارد.

اثرات مفید فعالیت بدنی بر سلامت

·        اثرات جسمی

1.  دستگاه قلب و عروق: فعالیت بدنی منظم و کافی باعث تقویت عضله قلب و ایجاد ضربان های قوی تر و منظم تر  می شود و در نتیجه مقدار خونی که با هر ضربان از قلب خارج می شود، بیشتر خواهد شد. نقش دیگر فعالیت بدنی بر سلامت قلب و عروق، گشاد کردن رگ های بدن است که  همزمان با افزایش جریان خون و تعداد ضربان قلب، مانع از تنگی عروق در اثر رسوب مواد چربی می شود و از بروز سکته های قلبی جلوگیری می کند.

2.  دستگاه گوارش: فعالیت بدنی باعث افزایش حرکات روده و جلوگیری از یبوست می شود که همین موضوع مانع از بروز چاقی، بواسیر، شقاق و سرطان روده بزرگ خواهد شد. با آسان تر شدن حرکات دستگاه گوارش و عبور سریع تر محتویات روده ها، روده بزرگ برای مدت زمان کمتری در تماس با مواد باقیمانده هضم خواهد بود و کمتر توسط آنها تحریک می شود. همین مساله مانع از سرطانی شدن سلول های دستگاه گوارش خواهد شد.

3.  دستگاه اسکلتی عضلانی: فعالیت بدنی با افزایش مصرف انرژی، افزایش توده عضلانی و افزایش سوخت و ساز بدن، مانع از افزایش وزن می شوند. با کاهش وزن، فشار اضافی از روی مفاصل ملتهب برداشته می شود و روند آرتروز مفاصل و علایم آنها مانند درد هنگام حرکت، خشکی صبحگاهی مفاصل و ضعف عضلانی برطرف می گردد.

4.       سایر بخش های بدن: با افزایش سن، مصرف انرژی پایه ای بدن کاهش می یابد. فعالیت بدنی توده عضلانی بدن را حفظ می کند و مصرف انرژی پایه را افزایش می دهد و به این ترتیب پدیدة سالمندی را به تأخیر می اندازد. فعالیت بدنی منظم و کافی باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی و کاهش بیماری و عوارض ناشی از آنها می شود. فعالیت بدنی منظم و کافی باعث استحکام استخوان شده و از پوکی استخوان به ویژه در زنان جلوگیری می کند. فعالیت بدنی سلول های بدن را به انسولین حساس تر می کند و با پیشگیری از ابتلاء به بیماری دیابت نوع 2، در مبتلایان به دیابت باعث کنترل قند خون می شود ودر نتیجه، نیاز به انسولین و داروهای دیابت را کم می کند. فعالیت بدنی منظم و کافی موجب کاهش چربی های خون مضر و افزایش چربی خون مفید می شود. در نهایت، فعالیت بدنی منظم و کافی از ابتلا به سرطان سینه و رحم در زنان پیشگیری می کند.

·        اثرات روانی

فعالیت بدنی منظم تاثیرات عمیق مثبتی بر روی افسردگی، اضطراب و استرس دارد

1-پیشگیری از افسردگی : تحقیقات نشان می دهد که فعالیت بدنی منظم به صورت 15 دقیقه دویدن یا یک ساعت راه رفتن در روز، می تواند شانس مبتلا شدن به  افسردگی شدید را تا 26 درصد کاهش دهد. برنامه ورزشی منظم می تواند از برگشت علایم افسردگی در بیماران  جلوگیری کند. فعالیت بدنی منظم باعث می گردد سطح انرژی روانی بالا رود و شخص احساس "خوب بودن" کند.

2-پیشگیری از اضطراب: فعالیت بدنی منظم انرژی بدنی و روانی در فرد افزایش می یابد، و باعث ایجاد ارامش در فرد می شود. تمرکز بر روی عضلات بدن در حین فعالیت بدنی، جریان افکار نگران کننده را قطع خواهد کرد و از این طریق اضطراب را از بین می برد.

3- کاهش استرس: وقتی شخص تحت استرس (فشار روانی) است، عضلات او به ویژه در ناحیه گردن و صورت و شانه دچار گرفتگی می شود، دردهای کمری و سردردهای شدید بروز می کند، و گاهی در قفسه سینه احساس سنگینی و گرفتگی ایجاد می شود. احساس بیخوابی، سوزش سردل، درد قلبی، اسهال و تکرر ادرار نیز از دیگر علایمی است که ممکن است در اثر استرس رخ دهد. در هنگام فعالیت بدنی ، گرفتگی عضلانی در ناحیه صورت، گردن و شانه رفع می شود و سایر علایم اضطرابی از بین می رود.

4-سایر تاثیرات روانی: افرادی که فعالیت بدنی منظم دارند معمولا در تمام طول روز پرانرژی هستند، خواب بهتری دارند، حافظه آنها قوی تر است و نسبت به زندگی مثبت تر می اندیشند. آنان اعتماد به نفس بالاتری دارند و توان مقابله با چالش های زندگی در آنها بالاتر است.

منبع : مداخلات اساسی بیماریهای غیرواگیر در نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه ایران " ایراپن"

تهیه کنندگان  : آزیتا اقبالی مدیرمسئول  واحد سلامت خانواده مرکز بهداشت کرمانشاه

                     اعظم گرشاسبی کارشناس برنامه میانسالان مرکز بهداشت شهرستان کرمانشاه

فیلم آموزشی مرتبط:
1- فیلم ورزش وتحرک دیرین دیرین      2- فیلم پیاده روی

مطالب مرتبط: 

درباره هفته ی ملی سلامت بانوان ایرانی ( سبا )